Op het eerste gezicht valt de oogst voor goededoelenorganisaties niet mee. De miljoenennota borduurt voort op de voorjaarsnota 2023, waarin de regering aankondigde de komende jaren 3,4 miljard euro te willen bezuinigen op internationale armoedebestrijding en noodhulp. Ongeveer de helft van het te bezuinigen bedrag zal worden ingezet om de toegenomen kosten van de instroom van vluchtelingen het hoofd te bieden. De komende drie jaar zal ongeveer een miljard euro van ontwikkelingshulp worden verschoven naar asielopvang.
Het geld komt niet alleen van de begroting van het ministerie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Ook de ministeries van Buitenlandse Zaken en Financiën dragen bij. Bij BuZa gaat de bezuiniging onder andere ten koste van mensenrechteninitiatieven en ondersteuning van projecten van de Verenigde Naties. Het Ministerie van Financiën kort tot 2026 115 miljoen euro op haar bijdrage aan de ontwikkelingstak van de Wereldbank.
"Twee moties en een oproep van meer dan 100 ontwikkelingsorganisaties om de bezuinigingen terug te draaien zijn door het kabinet nu terzijde geschoven."—
De bezuinigingen zijn ook in Den Haag niet onomstreden. Begin juli nam de Tweede Kamer een motie van de leden Van der Graaf en Hammelburg aan, om de budgetten voor ontwikkelingssamenwerking zoveel mogelijk te ontzien. Een maand eerder dienden de leden Grinwis, Slootweg en Van Weyenberg al een motie in om een deel van de OS-buffer uit 2017 en 2028 te gebruiken om de pijn voor de sector te verzachten. Ook die motie werd door de kamer aangenomen. Beide moties en een oproep van meer dan 100 ontwikkelingsorganisaties om de bezuinigingen terug te draaien zijn door het kabinet nu terzijde geschoven.
De reactie van Oxfam Novib op de Miljoenennota laat aan duidelijkheid niets te wensen over. “Het is onvoorstelbaar en immoreel dat het kabinet juist nu steun aan de allerarmsten en kwetsbaarsten opoffert,” zegt algemeen directeur Michiel Servaes in een verklaring.
Liana Hoornweg, directeur van Partos, reageert op de website van haar organisatie: “Dit zijn zware bezuinigingen met zeer ingrijpende negatieve gevolgen. Wereldwijd leven 685 miljoen mensen in extreme armoede en 345 miljoen mensen hebben niet of nauwelijks te eten. Deze bezuinigingen raken deze mensen in hun bestaanszekerheid. Ook toont Nederland zich hiermee een onbetrouwbare partner voor andere landen, bedrijven en ontwikkelingsorganisaties.“
“Het is onvoorstelbaar en immoreel dat het kabinet juist nu steun aan de allerarmsten en kwetsbaarsten opoffert.”—Michiel Servaes, algemeen directeur Oxfam Novib
Zowel Partos als Oxfam Novib roepen de Tweede Kamer op om tijdens de Algemene Beschouwingen de bezuinigingen op de ontwikkelingshulp ter discussie te stellen.
Overigens zijn er mogelijk verzachtende factoren, die de impact van de bezuinigingen kunnen dempen. Omdat Nederland zich heeft gecommitteerd aan het aanwenden van 0.7% van de Rijksbegroting voor ontwikkelingshulp, kan de groei van de economie, en in het verlengde daarvan de groei belastingopbrengsten, leiden tot extra budget voor de sector. Bovendien rekende de regering in 2023 op een instroom van 70.000 asielzoekers. In de eerste helft van het jaar hebben zich echter een stuk minder asielzoekers gemeld: 15.000. De kosten voor de asielopvang zouden dus eveneens lager uit kunnen vallen.
Ook op andere fronten zijn er voor de sector opstekers en tegenvallers. Het kabinet zet stevig in op armoedebestrijding en bestaanszekerheid, een thema waar een aantal goededoelenorganisaties zich mee bezig houden. De bezuinigingen op de ouderenzorg zijn pijnlijk, ook al vallen ze minder fors uit dan in eerste instantie gevreesd. Ook dit is een thema waar goede doelen op werken.
Op het front van de fiscale regels voor het aftrekken van giften aan ANBI’s is er bescheiden positief nieuws voor goededoelenorganisaties. In het Belastingplan 2024 is de giftenaftrek opnieuw herzien. Sinds 1 januari 2023 is een maximale giftenaftrek van 250.000 euro voor particulieren en 100.000 euro voor vennootschappen van kracht. De giftenaftrek in de vennootschapsbelasting wordt afgeschaft. De gift van een vennootschap aan een ANBI wordt echter niet langer gezien als een uitdeling aan en een schenking door de houder van een aanmerkelijk belang van de vennootschap, die daarvoor dus niet langer wordt belast.
“Deze maatregel leidt tot het eenvoudiger maken van de mogelijkheden om vanuit de vennootschap te geven aan een ANBI of een steunstichting SBBI. Daarmee blijft het kabinet vennootschappen stimuleren om grote giften te geven vanuit de vennootschap.”—De regering, in haar toelichting op het Belastingplan 2024
“Deze maatregel leidt tot het eenvoudiger maken van de mogelijkheden om vanuit de vennootschap te geven aan een ANBI of een steunstichting SBBI. Daarmee blijft het kabinet vennootschappen stimuleren om grote giften te geven vanuit de vennootschap,” schrijft de regering in de toelichting op haar belastingplannen.
Echter: “Het valt op voorhand niet goed in te schatten wat de gedragsreacties op deze nieuwe regeling zullen zijn. Daarom zal dit in de uitvoering van de nieuwe regeling een extra aandachtspunt zijn. De toepassing van de nieuwe regeling zal in ieder geval ook aan de orde komen in de reguliere overleggen die met de sector (SBF) gevoerd worden.”